Tunesië is een land dat je op talloze manieren verrast. Natuurlijk kom je voor de woestijn, de straatjes van de diverse medina’s en de prachtige stranden. De echte charme van het land ontdek je echter in de kleine dingen, de dagelijkse gewoontes van de locals. Wie zich even onderdompelt in het Tunesische straatleven ziet een zeer gastvrijheid land met humor en bijzondere tradities.
Bij mijn Tunesische familie en tijdens mijn reizen door het land vielen me steeds dezelfde rituelen en gewoontes op. Soms grappig, soms hartverwarmend, en soms gewoon heel praktisch. Dit zijn acht typisch Tunesische gewoontes die het land nét iets specialer maken.
1. Tonijn. Op. Alles.
Eén van de meest verrassende ontdekkingen voor nieuwe reizigers... Tunesiërs zijn gek op tonijn uit blik. Het wordt werkelijk overal op gedaan. Van salade mechouia en salade tunisienne tot de knapperige gefrituurde snack (briq). Zelf ben ik niet zo van de tonijn dus probeer ik deze 'welkome toevoeging' eigenlijk altijd te vermijden. Wil je voorkomen dat alles wat je eet dezelfde indringende smaak krijgt dan is het dus van belang om te leren zeggen dat je liever geen tonijn wenst.
Zeg “sans thon” (Frans) of “bleech thon” (Tunesisch) als je even genoeg tonijn hebt gehad.
[tonijn op eten]
2. Inch’Allah
Vraag je een Tunesiër of er morgen iets leuks op de planning staat of wil je een avondje uit plannen? Dan hoor je vaak: “Inch’Allah” ofwel “Als God het wil.” Het is tegelijk religieus en praktisch en weerspiegelt een ontspannen houding. Afspraken in Tunesië zijn flexibel en dingen gebeuren wanneer ze gebeuren. Zelfs als je afspreekt elkaar over een uur te zien, volgt meestal dit woord. Je kunt er wel op rekenen dat het doorgaat, maar of iemand op tijd komt… dat is een tweede. Terug in Nederland voelt het weer even wennen dat alles zo strak gepland is. De losse Tunesische mentaliteit past daarentegen perfect bij je vakantiestemming.
3. Echt alles past op een brommer, auto of pickup truck
De brommer is hét vervoermiddel van Tunesië en men is er ongelooflijk creatief mee. Je ziet hele gezinnen op één scooter, grote gasflessen achterop en soms zelfs een schaap of een compleet bankstel. Het lijkt bijna een nationale sport wie het meeste kan vervoeren op twee wielen. Niet alleen brommers doen mee aan dit onofficiële “Tunesisch Kampioenschap” ook auto’s en pick-uptrucks worden op dezelfde manier tot de nok toe (en daarboven) volgeladen.
4. De baguette
Wie aan Tunesië denkt, verwacht misschien couscous en dadels maar de echte ster van het straatbeeld is het stokbrood. Een baguette wordt ook wel “het bestek van Tunesië” genoemd. In vrijwel elk restaurant krijg je standaard brood op tafel, vaak met olijfolie en een beetje harissa. Elke dag zie je mensen lopen met meerdere baguettes onder de arm, en bijna altijd ontbreekt het topje van één brood. Dat is namelijk het cadeautje voor degene die naar de bakker is gegaan, het “kontje” mag je onderweg opeten.
Het kan voorkomen dat je in een restaurant geen bestek krijgt en alleen brood. Wens je wel met mes, vork en/of lepel te eten dan kun je vragen naar:
- Lepel = Mgharafa (مغرفة)
- Mes = Sikkina (سكينة)
- Vork = Forchita (فرشيطة)
5. Saha
Het woord “saha” (صحة) betekent letterlijk gezondheid maar in Tunesië is het een wonderwoord dat op talloze momenten wordt gebruikt. Als iemand net gegeten heeft, klaar is met sporten, nieuwe kleren aanheeft of gewoon goed voor de dag komt. Altijd klinkt er een vriendelijk “saha!”. Zelfs wildvreemden doen dit. In de sportschool is het bijvoorbeeld gebruikelijk om dit te zeggen wanneer iemand fris uit de douche komt. In mijn optiek het mooiste woord uit de Arabische vocabulaire.
6. Waar zijn de stoplichten?
Rijd je in Tunesië rond, met een huurauto of je eigen auto, dan valt al snel iets op: stoplichten zijn zeldzaam. Zelfs in hoofdstad Tunis kom je er maar een paar tegen, en vaak werken ze niet eens. Het verkeer wordt bijna overal geregeld met rotondes. Chaotisch lijkt het wel maar er geldt een ongeschreven regel: je rijdt gewoon door tot de ander je wel moet laten voorgaan. Omdat iedereen langzaam rijdt en goed op elkaar let gaat dit verrassend vaak precies goed.
[foto drukke rotonde]
7. Stoppen voor een praatje midden op straat
Een tafareel wat ik zelf in mijn eigen stad (Utrecht) aan de Kanaalstraat ook regelmatig tegenkom. Het enthousiast aanspreken van een vriend of kennis midden op straat terwijl je met je auto het verkeer ophoud. Ook in Tunesië speelt zich het sociale leven vaak buiten af en dat merk je ook in het verkeer. Het is heel normaal dat iemand zijn auto midden op de weg stopt om een praatje te maken met een vriend aan de stoep. Auto’s wachten geduldig of weten de weg naar hun toeter te vinden voor een kort protest. Niemand wordt echt boos want gezelligheid gaat voor alles (en iedereen stopt wel eens om een praatje te maken).
8. Eten delen met vreemden
Gastvrijheid zit diep in de Tunesische cultuur. Tijdens mijn wandelingen door steden en dorpen kreeg ik regelmatig spontaan eten aangeboden. Een afgescheurd stukje stokbrood van een oud vrouwtje, een dadel van een voorbijganger of een hap van een sandwich van iemand tegenover me in de trein. Het is een klein gebaar maar het zegt veel over hoe belangrijk delen is. Wil je makkelijk contact maken met locals? Neem zelf iets mee om te delen. Met deze simpele Tunesische woorden heb je zo nieuwe vrienden.
- Alsjeblieft = Tfaddel (تفضل)
- Eet! = Kul (كُل)
Wanneer je tijdens het avondeten volgens de gastvrouw (of gastheer) niet genoeg eet, zul je regelmatig het woord “kul” horen. Vaak gaat dit gepaard met een extra schep couscous of een extra stuk vlees op je bord.
Het zijn deze gewoontes die je reis kleur geven
Tunesië ontdekken gaat verder dan het bezoeken van ruïnes en het fotograferen van zandduinen. Juist deze kleine, alledaagse momenten maken je reis memorabel. Het vriendelijke “saha!” van een wildvreemde, een afgescheurd stukje stokbrood of een chaotische rotonde die je zonder blikschade overleeft. Het zijn herinneringen die je met een glimlach zult koesteren.